خبر بر سه نوع است : اسم ، فعل ، حرف و اسم .
خبر در صورتی که از نوع اسم باشد حتماً مرفوع است ولی چون فعل حرکت خاص خودش را داردو هنگامی که حرف و اسم باشد (جارّ و مجرور) باید مجرور شود ( ِ ٍ ) نمی تواند مرفوع باشد ، لذا می گوییم محلاً مرفوع (یعنی در محل مرفوع قرار گرفته است)
• لذا در صورتی که مبتدا مفرد و خبر از نوع اسم باشد( ُ ٌ ) می گیرند. مانند : اَلوالِدُ عالمٌ . – اعراب آن با حرکه و علامت رفع نشان داده شده است.
• و در صورتی که مثنی باشند ، به « انِ » ختم می شوند
( یعنی مرفوع بودن آنها با ( انِ) نشان داده می شود مانند : اَلْمُعَلّمانِ عالِمانِ . .- اعراب آن با حرف ( انِ )نشان داده شده است.
• و در صورتی که جمع مذکر باشند به « ونَ » ختم می شوند ( یعنی مرفوع بودن آنها با ( ونَ) نشان داده می شوند . مانند : اَلْمُعَلّمونَ عالِمونَ .
• - مرفوع بودن کلماتی که جمع مونث می باشند، مانند مفرد با ( ُ ٌ ) نشان داده می شود . مانند : اَلْمُعَلّماتُ عالماتٌ .
مبتدا باید معرفه ( شناخته شده ) باشد و خبر باید نکره (نا شناخته ) باشد . مانند : ذلکَ ( مبتدا و معرفه) نَهرٌ صَغیرٌ (خبرو نکره )
* کلمات نکره همراه با تنوین ( ً ٍ ٌ )می آیند.
• تعریف وانواع معرفه : معرفه به کلماتی گویند که برای شنونده شناخته شده باشد و شش نوع دارد :
مُعَرّفْ شش بُوَد مُضْمَر،اِضافه *عَلَم،ذواللّام وموصول و اشاره
• ضمایر منفصل که در نقش فاعل در جمله ها بکار می روند عبارتند از :
برای صیغه های غایب مذکرو مونث : هوَ – هما – هم – هیَ –هما -هنّ َ برای صیغه های مخاطب مذکر و مونث :
انتَ – انتما – انتم – انتِ – انتما – انتنّ برای صیغه های متکلم وحده و متکلم مع الغیر : أنا – نحنُ
• ضمایر متصل که به تنهایی نمی آیند و باید حتماً به اسم ، فعل و یا حرفی بچسبند ، عبارتند از :
• صیغه های غایب : ه – هما – هم – ها – هما – هنّ َ صیغه های مخاطب: کَ – کُما – کُم – کِ – کما – کُنّ َ 1
• صیغه های متکلم وحده و مع الغیر : ی – نا این ضمایر اگر به فعل بچسبند ، نقش مفعول را پیدا می کنندو اگر به اسم بچسبند ،نقش مضافٌ الیه و در صورت اتصال به حرف مجرور خواهند بود .
• مضمر : ضمایر معرفه هستند و کلماتی که ضمیر به آخر آن اضافه شده نیز معرفه می شوند :( هوَ- کتابُهُ)
• اضافه : کلمه ای که به کلمه ی دیگر اضافه شود ( مُضاف ) معرفه است مانند : کتابُ علیٍ - کلمه کتاب با این که به تنهایی نکره است ولی چون به کلمه ی علی اضافه شده ( کتابِ علی ) معرفه شده است .
• عَلَم : به اسم های خاص مذکر و مونث و اسم شهرها و کشورها و... عَلَم ( اسم خاص ) گویند .مانند : علی – مریم - اردبیل – ایران و....
ذواللام :اسم هایی که دارای ( ال) باشد معرفه هستند مانند :الکتاب
• موصول : موصول به کلمه ای گویند که با کلمه یا جمله ی بعد از خود کلمه یا جمله ی قبل از خود را توضیح می دهد و بر دو قسم است : موصول مشترک - موصول خاص
• موصول مشترک برای انسان ( مَنْ – کسی که ) و برای غیر انسان ( ما - چیزی که )که برای مذکر و مونث و مفرد وجمع یکسان بکار می رود .مانند :
یُسَبّحُ لله مَن فی السّموات و الارض - که کلمه ی من همراه با کلمات بعد از خود توضیح می دهد که چه کسانی خدا را تسبیح می کنند. ( تسبیح میکنند برای خدا کسانی که در آسمانها و زمین هستند)
یُسَبّحُ للهِ ما فی السّموات و الاَرض ( تسبیح می کنند برای خدا هر آنچه در آسمانها و زمین است . )که ما ، در اینجا موصول مشترک برای غیر جاندار است
• موصول خاص آن است که برای مفرد و مثنی و جمع در مذکر و مونث یک موصول جداگانه بکار می رود :
برای مفرد مذکر : الّذی (کسی که – مذکر) مفرد مونث : اَلّتی
مثنی مذکر : الّذانِ – الّذینِ (دونفری که) مثنی مونث :اللّتانِ – اللّتینِ جمع مذکر : اَلّذینَ (کسانی که ) جمع مونث : اَللّاتی
مانند : جاءَ التّلمیذُ الّذی یجتهدُ (آمد دانش آموزی که تلاش میکند)که در اینجا موصول مناسب با دانش آموز که مفرد مذکر می باشد ، آمده است . اسم های اشاره ی نزدیک و دور و اسم اشاره به مکان نیز معرفه هستند.
اسم اشاره های نزدیک : اسم اشاره های دور
مفرد: هذا هذه ذلکَ تلکَ
مثنی :هذانِ-هذیْنِ*هاتانِ-هاتَینِ ذانِکَ-ذینِکَ * تانِکَ تَینِکَ
جمع :هولاء هولاء اولئکَ اولئکَ
• اسم اشاره به مکان نزدیک :هُنا ( اینجا )- اسم اشاره به مکان دور هُناکَ( آنجا )
هر گاه دو کلمه دنبال هم بیاید و کلمه ی اولی به کلمه ی دوم اضافه شود در صورتی که با اضافه کردن« است » به آخر آنها جمله ی معنی دارو صحیحی درست شود آن دو کلمه موصوف و صفت خواهند بود مانند : باغِ بزرگ که می شود گفت :باغ بزرگ است لذا کلمه ی باغ موصوف و کلمه ی بزرگ صفت خواهد بود: الحدیقةُ الکبیرةُ .
موصوف و صفت باید در مفرد و مثنی و جمع بودن و همچنین در داشتن (ال) و یا تنوین و نوع حرکت با هم مطابقت کنند (مانند مثال که هر دو ال و ة و علامت« ُ »دارند.
• اما اگر به آخر دو کلمه «است » اضافه کنیم ولی معنی مناسبی ندهد ، آن دو کلمه مضاف و مضافٌ الیه خواهندبود .
مانند : باغِ کشاورز ، که باغ ، کشاورز ا ست .جمله ی صحیحی نیست و لذا این دو کلمه مضاف و مضافٌ الیه هستند .
مضاف هیچ وقت ال وتنوین نمی گیرد و علامت آن ( ُ ) خواهد بود و مضافٌ الیه در صورتی که « ال » داشته باشد حرکت ( ِ ) و در صورتی که بدون ال باشد تنوین ( ٍ ) می گیرد . ترجمه ی عربی « باغ کشاورز » به این صورت است : حدیقةُ الزّارعِ
• جمله هایی که با فعل شروع می شوند جملات فعلیه نامیده می شود .
• جمله ی فعلیه از دو بخش اصلی تشکیل می شود :
1- فعل ، کلمه ای که در ابتدای جمله ی فعلیه می آید .که می تواند ماضی ، مضارع و....باشد
2- فاعل :کننده ی کار مانند کَتَبَ المُعَلّمُ .کَتَبَ فعل و فاعل آن المعلّم می باشد.
( ممکن است جمله ی فعلیه دارای اجزای دیگر مانند مفعول و جار و مجرور نیز باشد)
• در جملات فعلیه ، فاعل مرفوع است و فاعل نیز در صورتی که مفرد باشد مرفوع بودنش با علامت ( ُ ٌ ) نشان داده می شود مانند : جاءَ رَجُلٌ خَرَجَ الْوالدُ مِن الْبیتِ
و در صورتی که فاعل مثنی باشد به خاطر مرفوع بودن با ( انِ ) نوشته می شود . مانند : کَتَبَ الرّجلانِ .
• و در صورتی که فاعل جمع مذکر باشد ، با ( ونَ ) نوشته می شود مانند : جاءَ الْمعلّمونَ .
فاعل در صورتی که جمع مونث باشد مرفوع بودنش با ( ُ ٌ ) نشان داده می شود . مانند : ذَهَبتْ الْمعلماتُ ، جاءَتْ معلماتٌ .
• فاعل در جملات فعلیه به سه شکل نوشته می شود :
• 1- اسم ظاهر : اسمی که بعد از فعل آشکارا نوشته شده است . مانند جاء الرّجُلُ ذَهَبَ علیٌ
• 2- ضمیر بارز :ضمیری که در آخر فعل ها می آید ونشان دهنده ی صیغه ی آن فعل می باشد مانند : کَتَبْتُم که کَتَب فعل و« تم » فاعل این فعل و ضمیر بارز می باشد که معلوم می کند این فعل بر جمع مذکر مخاطب دلالت دارد. یا در فعل مضارع یذهبانِ ، فعل و فاعلش ضمیر بارز ( ا ) می باشد که نشان دهنده ی صیغه مثنی می باشد ( ن علامت رفع و به جای ضمه است که گاهی بنا به دلایلی حذف می شود )
3- ضمیر مستتر : ضمیری که در داخل فعل پنهان است و ما با دیدن فعل آن ضمیر را بیاد می آوریم مثلاً فعل رجَعَ فاعلش ضمیر هو می باشد که از مفهوم فعل می توان آن را یافت(برگشت .چه کسی ؟ او مفرد مذکر که هو می باشد.
مفعول کلمه ای است که کار بر روی آن انجام شده است . علی غذا را خورد
• مفعول در زبان فارسی با « را» و در زبان عربی با اعراب نصب و از روی معنا شناخته می شود .
• در صورتی که مفعول به صورت مفرد باشد اعراب آن منصوب و با علامت ( َ ً ) نشان داده می شود (در صورتی که با ال باشد« َ» و در صورتی که ال نداشته باشد با « ً» مشخص می شود .
• مانند : رأیتُ الطّالبَ فی الصّفِ * سَمِعتُ صوتاً
• در هنگام ترجمه از فارسی به عربی ترتیب جمله سازی به این شکل است :
کلمه ی پرسشی +فعل + فاعل +مفعول + بقیه جمله معمولاً زمان در آخر جمله قید می شود .
( آیا دانش آموز سیب راقبل از ظهردرمدرسه خورد ؟ )
هَلْ اَکَلَ الطّالبُ التّفاحَ فی المدرسة ِ قبل َ الظّهر ؟
3
اگر در جمله ضمیرمنفصل(جدا) داشته باشیم باید ضمیر را قبل از فعل بنویسیم
در صورتی که مفعول به صورت ضمیر متصل باشد قبل از فاعل می آید و به فعل می چسبد مانند: فتَرَکَهُ الْجَمیعُ (ترکَ : فعل الجمیعُ : فاعل ، ه :مفعول ) پس همه او را ترک کردند.
مفعول در صورتی که مثنی باشد با( ینِ ) نوشته می شود مانند : اَکَلْتُ تفّاحینِ .
ودر صورتی که مفعول به صورت جمع مذکر باشد با ( ینَ ) جمع بسته می شود ،مانند: رَأیتُ المعلّمینَ .
در صورتی که مفعول جمع مونث باشد ، به دلیل این که کلماتی که « ات » دارند اعراب نصب را نمی پذیرند به جای نصب اعراب جرّ می گیرد .
پس جمع های مونث ، نصب و جرّشان با کسره (یا تنوین با کسره ) می باشد. مانند : رَأی سعیدُ المعلّماتِ .
( المعلمات مفعول است و باید منصوب باشد به جای فتحه کسره گرفته است)
• اسم فاعل و اسم مفعول همانند دیگر اسم ها مذکر و مونث و مفرد و مثنی و جمع دارند.
صرف اسم فاعل :
مذکر: کاتبٌ – کاتبانِ ،کاتبَیْنِ – کاتبونَ ،کاتبینَ مونث : کاتبة ٌ – کاتبَتان ِ،کاتبَتَیْن ِ- کاتباتٌ
صرف اسم مفعول : مذکر: محرومٌ – محرومانِ،محرومَیْنِ – محرومونَ،مَحرومینَ
مونث: محرومة ٌ- محرومتانِ ، محرومتیْنِ – محرومات
• کلمه ای که بعد ازیکی از حروف جرّبیآید اعراب (حرکت آخر آن) کسره ( جر ) می باشد . ( ِ ٍ ) که به این حروف جارّ و به کلمه ی بعد از این حروف ، مجرور می گویند مانند : مِنَ المدرسةِ که کلمه ی مِنْ جارّ و کلمه ی المدرسةِ مجرور می باشد . در صورتی که کلمه ی بعد از حروف جرّ بدون ال باشد تنوین جرّ می گیرد مانند : عَلیَ شَجَرَةٍ .
• حروف جرّ 17 تا است که عبارتند : با و تا و کاف ولام و واو و مُنْذُ مُذْ خَلا * رُبّ حاشا مِنْ عَدا فی عَنْ عَلا حَتّی اِلَی
• 1- اَنتَ سَلّمتَ علی معلمةٍ تو به خانم معلمی سلام کردی.
• 2- سَلّمتُ علَیَ الْْمُعلّمِِ من به آقا معلم سلام کردم .
• 3- سَلّمتُ عَلیَ الْمعلّمتینِ من به دو خانم معلم سلام کردم.
• 4- سَلّمْتُ عَلَی الْمُعلّمینَ من به چند معلم مرد سلام کردم .
• 5- سَلّمْتُ عَلَی الْمُعَلّماتِ من به چند معلم زن سلام کردم .
• در جمله ی اول و دوم مجرور مفرد است و اعراب آن کسره و یا تنوین با کسره است ( ِ ٍ )
• در جمله ی سوم به دلیل این که مجرور مثنی می باشد ، ینِ نشانه ی کسره است . یعنی اعراب جرّ آن با حرف « ین » نشان داده شده است .
• در جمله ی چهارم به دلیل این که مجرور جمع مذکر می باشد ، ینَ نشانه ی کسره است .
* درجمله ی پنجم مجرور جمع مونث می باشد ات به دلیل این که ال دارد کسره ( ِ ) گرفته واگربدون ال بود ( ٍ ) می گرفت
.برای ساختن فعل امرحاضر از شش صیغه ی مخاطب مضارع استفاده میکنیم وچون کلمه ی « امر» از سه حرف تشکیل شده ما نیز سه کار روی این فعل انجام می دهیم تا به امر تبدیل شود .به این طریق که
1 - حرف (ت) را از ابتدای فعل مضارع مخاطب برمی داریم مانند :- تَجْلِسُ که می شود: جْلِسُ
۲-چون ابتدا به ساکن در تلفظ ممکن نیست برای سهولت تلفظ یک همزه به جای حرف مضارعه (ت) که حذف کردیم قرارمی دهیم وحرکت آن را با توجه به عین الفعل ( دومین حرف ریشه ) تعیین می کنیم بدین صورت که اگر دومین حرف ریشه( سومین حرف فعل مضارع قبل از حذف - ت- )دارای علامت« ُ »باشد به همزه علامت ضمه ( ُ ) واگر علامت ( َ ِ ) داشته باشد به همزه علامت کسره ( ِ) می دهیم .
در تَجْلِسُ چون دومین حرف ریشه ( ل ) علامت کسره دارد به همزه ی امر علامت کسره می دهیم که می شود. اِجْلِسُ
3– در مرحله ی سوم آخر فعل را مجزوم می کنیم ( یعنی در صیغه های مفرد ضمّه ودر صیغه های مثنی و جمع، نون را از آخر فعل حذف می کنیم ) به غیر از جمع مؤنث که آخر آن نه ساکن می شود و نه نون آن حذف می شود اِجْلِسُ میشود - اِجْلِسْ 6 صیغه ی فعل تَشْکُرُ در هنگام ساختن امر چنین می شود:
اُشْکُرْ اُشکُرا اُشْکُروا اُشْکُری اُشْکُرا اُشْکُرْنَ
همزه ی فعل های امر همزه ی وصل است یعنی اگر در اول جمله بیایدخوانده می شود ولی اگردر وسط واقع شود خوانده نمی شود مانند : اِذهَبی مِنْ هنا وَاکْتُبی درسَکِ
• برای ساختن امر در فعل هایی که بعد از حذف حرف مضارعه ی ( ت ) حرف اول ساکن نباشد (در فعل های ثلاثی مزید )همزه اضافه نمی شود و سایر مراحل را روی فعل انجام می دهیم که توضیح بیشتر در باره ی این نوع فعل ها را در سال های آتی خواهید خواند
• مانند : تَتَقَبّلُ - تَقَبّلُ - تَقَبّلْ ( بپذیر )
البته تمامی فعل هایی که ما در سال سوم راهنمایی می خوانیم ثلاثی مجرد هستندکه بعد از حذف حرف مضارعه اولین حرف همیشه ساکن است .
به فعل هایی که اولین صیغه ی ماضی آن دارای سه حرف اصلی باشد ثلاثی مجرد گویند و به فعل هایی که اولین صیغه
ماضی آن بیش از سه حرف داشته باشد ثلاثی مزید گویند مانند :
ذَهَبَ – سَمِعَ ( ثلاثی مجرد ) اَنزَلَ – اِحْتَرَمَ ( ثلاثی مزید)
• به فعل هایی که یکی از حروف اصلی آن همزه باشد مهموز می گویند : سألَ ، أخَذ َ
• به فعل هایی که در ریشه ی آن دو حرف همجنس باشد مضاعف گویند : شَدَدَ ، حَبّ
• به فعل هایی که یکی از حروف اصلی آن و –ی باشد معتلّ گویند : وَعَدَ ، خَوَفَ ، سَیَرَ ، .....
این گونه افعال قواعد مخصوص به خود را دارند که اِنْ شاءَ الله در سال های آتی با آنها آشنا خواهید شد.
امر غایب هشت صیغه دارد و از فعل های مضارع غایب و متکلم ( به غیر از شش صیغه ی مخاطب ) ساخته می شود و طریقه ساخت آن به این صورت است که بر سر فعل ، لام امر ( لِ ) اضافه می شود و آخر فعل مجزوم می شود مانند یَذْهَبُ که می شود : لِیَذْهَبْ یعنی باید برود یا اَذْهَبُ که امر آن می شود : لِاَذْهَبْ - یعنی باید بروم .
• وقتی فعل غایب در ابتدای جمله بیاید ( ماضی یا مضارع )فعل باید به صورت مفرد نوشته شود هر چند که فاعل آن بیش از یک نفر باشد مانند : ذَهَبَ المعلمونَ - یرجِعُ الطّلابُ
• جمع مکسر برای غیر انسان قاعده ی مفرد مونث را دارد ، یعنی در باره جمع های مکسری که در باره ی غیر عاقل بکار می رود از قواعد مفرد مونث استفاده می کنیم مثلاً اگر بخواهیم برای اشجار اسم اشاره ی نزدیک و صفت بکار ببریم می گوییم هذه الاشجارُ المثمرةُ
• لَم از حروفی است که اگر بر سر فعل مضارع بیاید آخر آن را مجزوم ( ْ ) میکندهمچنین وقتی لَم بر سر فعل مضارع بیاید به صورت ماضی منفی ترجمه می شود مانند : لَم یذهبْ - نرفت هرگاه در وسط جمله ، اسم نکره بیاید و بعد از اسم نکره فعل بیاید ، درهنگام ترجمه قبل از فعل ( که ) می آوریم .مانند : وَجَدْتُ آمرأةً تحکُمُ فی مملَکةِ سبأ ( یافتم زنی را که در کشور سبأ حکومت می کند . )
کلمات در زبان عربی ، یا اسم هستند و یا فعل و یا حرف .اسم های اشاره ( ذلک و...)، ضمایرمتصل ( کَ و...) و منفصل( انتَ و... )، صفت ها (شجاع و...) مصدر ها( رجوع و..) ،کلمات پرسشی ( ماذاو...)بغیر از ( هل و أ ) و...همه در گروه اسم ها جای دارند .
• لِ +اسم = ...دارد مانند:( لِمریم کتابٌ . مریم کتاب دارد)(.لَنا محفظة ٌ : ما کیف داریم ) لی ساعَة ٌ:من ساعت دارم.
• کان+ ل = داشت کانَ لسلیمان (ع) جیشٌ قویّ ٌ(سلیمان (ع) سپاهی قوی داشت)
• ضمیر متکلّم وحده ( ی) اگر به فعل بچسبد یا یه بعضی از حروف بچسبد هنگام اتصال بین این ضمیر و فعل یا حرف ( نونی ) فاصله می شود و حرکت آخر این کلمه ها را از تغییر نگه می دارد ،لذا به این نون ، « نون وِقایه (باز دارنده) » می گویند . مانند :یَعْرفونَ +ی = یَعْرفونَنی ( مرا می شناسند ) مِنْ + ی = مِنّی ( از من )
• اسم هایی که ال دارند دارد و اسم خاص برای مونث هیچ وقت تنوین نمی گیرند . مانند:الرّجُلُ فاطمة ُ
• اسم هایی که در آخرشان یکی از ضمایر متصل وجود دارد نه ال می گیرد و نه تنوین : قَلَمُهُ کتابکَ
• اگر قَد بر سر فعل ماضی درآید ، بصورت ماضی نقلی ترجمه می شود : ( قدذهَبَ رفته است )
( یا ، ایّها ، ایّتها ) ازحروف ندا هستند اگر اسمی که می خواهیم صداکنیم دارای (ال )باشد، در مذکراز«اَیُها» و در مونث از «اَیّتُها»استفاده می کنیم :( ایّهاالطّالبُ ، ایّتهاالطالبة )ُ اما اگر بدون (ال)باشد از «یا» استفاده می کنیم : یا حُسَینُ
• اگر در عبارتی موصوف و صفت و مضافٌ الیه با هم بکار رود ( کتابِ زیبای تو ) در هنگام ترجمه به عربی مضافٌ الیه بر صفت مُقدّم می شود یعنی اول موصوف را می نویسیم وبعد مضافٌ الیه را و در آخرصفت را می نویسیم
• ترجمه ی عبارت بالا چنین می شود: کتابُکَ الجمیلُ
اگر بعد از اسم اشاره ی جمع (ال) بیاید آن اسم اشاره را بصورت مفرد معنی می کنیم : (هولاء الرّجالُ – این مردان)
• قبلاَ اشاره کردیم که فعل هایی که اولین صیغه ماضی آن دارای سه حرف اصلی باشد ثلاثی مجرد نام دارد .
• در فعل های ثلاثی مجرد ، ماضی و مضارع بر 6 وزن بکار می رود:
• 1- فَعَلَ یَفْعِلُ : قَذَفَ یَقْذِفُ2- فَعَلَ یَفْعُلُ : دَخَلَ یَدْخُلُ 3- فَعَلَ یَفْعَلُ : ذَهَبَ یَذْهَبُ
4- فَعِلَ یَفْعَلُ : رَکِبَ یَرْکَبُ 5- فَعِلَ یَفْعِلُ : حَسِبَ یَحْسِبُ 6- فَعُلَ یَفْعُلُ : قَرُبَ یَقْرُبُ
• با توجه به شکل های مختلفی که در بالا ذکر شد ، در می یابیم که در فعل ماضی و مضارع ثلاثی مجرد ، فقط حرکت دومین حرف اصلی (عین الفعل ) تغییر می کند .
• کلمه ای که بر وزن اَفْعَلْ باشد ، برای بیان برتری صفتی در کسی یا چیزی دلالت دارد که در فارسی با
« تر – ترین » مشخص می شود مانند : اَجمَلْ : زیباترین
اَصغَر: کوچکتر .کلمه ای که بر وزن اَفعَل باشد تنوین نمی پذیرد .مونث این کلمه بر وزن فُعْلَی می آید مانند :صُغری ، کُبری
خداقوت
بالاخره بعد از یک غیبت طولانی دیده به جمالتون روشن شد
راستی یه نکته:
نمی دونم چرا من با تعریف جمله فعلیه به صورت:«جمله ای که بافعل شروع می شود» مشکل دارم؟
دست خودمم نیست هرچند کتاب هم همین را گفته